Cách rèn luyện kỷ luật cho trẻ em của người Nhật

Các gia đình người Nhật rèn luyện kỷ luật cho con cái của họ như thế nào? Và làm thế nào để chúng có được những hành vi tốt ngay từ đầu? Đây là câu hỏi của một người mẹ quốc tịch Mỹ - Kate Lewis và cô biết đây không phải câu hỏi chỉ mình cô thắc mắc.

Kate Lewis là một nhà văn và tiểu thuyết gia tự do, cô và gia đình đang sinh sống ở Nhật Bản và có dự định ở đây lâu dài. Đây là bài viết của cô chia sẻ trên trang savvytokyo ngày 17 tháng 02. Bài viết kể về một phần trong hành trình tìm hiểu văn hóa, đất nước Nhật Bản của cô cùng cậu con trai và cô con gái nhỏ. Rằng làm thế nào để một đứa trẻ người Nhật có thể có được tính kỷ luật ngay từ nhỏ.

Một trong những quan niệm sai lầm mà tôi mắc phải khi chuyển đến Nhật Bản đó là cho rằng những đứa trẻ ở đây đã hoàn toàn có tính kỷ luật từ khi mới sinh ra. Tôi hình dung rằng những đứa trẻ đã tự động nghe lời bố mẹ chúng bằng sự tôn trọng tuyệt đối, tuân thủ các nguyên tắc một cách chính xác từ khi mới ra đời.

Từ hành vi của những đứa trẻ nơi công cộng 

Từ những chuyến đi đầu tiên của chúng tôi trên tàu, điều này đã luôn xảy ra. Những đứa trẻ chỉ hơn con trai tôi hai tuổi ngồi trật tự trên ghế. Trong khi con trai tôi lại coi đây như một sân chơi của riêng nó, thoải mái nhảy nhót, cười đùa với những hành khách bất đắc dĩ trên tàu. May mắn thay, dường như những hành khách trên tàu không mấy bận tâm đến những trò của con trai tôi. Trong khi tôi liên tục nhắc nhở con trai tôi phải dừng những hành động đó lại. Các bà mẹ người Nhật lại tỏ ra hết sức điềm tĩnh và những đứa con của họ vẫn ngồi ngoan ngoãn bên cạnh.

Con trai tôi không cư xử tệ, chắc chắn là như vậy. Đơn giản đó là có sự khác biệt rõ ràng về văn hóa giữa cách thằng bé thể hiện với những đứa trẻ Nhật khác đồng trang lứa. Tôi bắt đầu tự hỏi, thực ra thì các gia đình người Nhật đã rèn luyện kỷ luật con cái của họ như thế nào? Làm thế nào mà những đứa trẻ có thể hình thành hành vi chuẩn mực ngay từ bé như vậy?

Chế ngự  “Ma no Nisai” (Khủng hoảng tuổi lên 2)

Tôi không phải là bà mẹ người Mỹ duy nhất thắc mắc về cách người Nhật rèn luyện kỷ luật cho con cái của họ. Việc tìm kiếm một đứa trẻ Nhật Bản có hành vi không tốt đã trở thành một trò chơi của tôi và những người bạn cùng là những bà mẹ người nước ngoài khác mỗi khi đưa con đến công viên và viện bảo tàng. Cho tới khi chúng tôi bắt gặp được những đứa trẻ người Nhật như vậy. Chúng tôi mới có thể thở phào nhẹ nhõm. Không chỉ có con của chúng tôi, con của tất cả mọi người cũng như vậy. Tuy nhiên, khác với chúng tôi, các bậc cha mẹ người Nhật Bản dường như không can thiệp gì cả. Đứa trẻ sẽ ngồi trên mặt đất, khóc lóc và la hét ở sân chơi hoặc công viên, và cha mẹ chúng thì có vẻ không mấy quan tâm.

Đứa trẻ ngồi trên mặt đất, khóc lóc và la hét ở sân chơi hoặc công viên, và cha mẹ chúng thì có vẻ không mấy quan tâm.

Trong một lần, khi chúng tôi chuẩn bị lên chuyến tàu tuyến Yamanote khởi hành từ Shinjuku. Tôi đã vô cùng thất vọng. Con trai chúng tôi không muốn đi tàu về nhà, nhưng chúng tôi không thể làm khác được. Tôi không thể kiềm chế được cơn giận dỗi vô lý này của con trai vì tôi còn đang phải ôm đứa con gái nhỏ của mình. Con trai tôi tìm mọi cách để rời khỏi tàu trước khi nó khởi hành. Và tôi phải liên tục nói Gomenasai (Tôi xin lỗi) với tất cả hành khách đang ở trên tàu phải chịu đựng cảnh này. Vào thời điểm đó, tôi rất muốn nhận được sự can thiệp từ ai đó vì tôi hoàn toàn không có cách nào để ép con vào kỷ luật.

Tôi đã nói chuyện này với giáo viên dạy tiếng Nhật của mình sau đó. Đề cập đến việc chúng  tôi mô tả độ tuổi này của một đứa trẻ bằng cụm từ “The terrible two’s” tức là “Khủng hoảng tuổi lên 2”. Ám chỉ đến độ tuổi đứa trẻ thường có những cơn giận dỗi vô cớ. Cô ấy gật đầu và cười lớn: “Chúng tôi cũng vậy. Ma no nisai. Lứa tuổi quái quỷ”.

Tuy nhiên, khi tôi hỏi người Nhật xử lý như thế nào với “Lứa tuổi quái quỷ” thì cô ấy chỉ mỉm cười bí ẩn.

Nghệ thuật Shitsuke (rèn luyện kỷ luật)

Một ngày nọ, tôi vô tình phát hiện ra lý do tại sao tôi chưa bao giờ thấy một đứa trẻ Nhật Bản nào bị phạt. Hôm đó, trên một chuyến tàu khác. Và lần này là một đứa trẻ khác cũng đang tỏ ra cáu kỉnh và không muốn về nhà. Người cha nhanh chóng kéo cả gia đình xuống tàu, Khi toa tàu đóng cửa và rời đi. Tôi thấy anh bắt đầu ngồi xuống trước đứa trẻ và bắt đầu khiển trách, trên một sân ga vắng vẻ. Điều đó khiến tôi tỉnh ngộ.

Trong khi tôi muốn tập trung vào việc ngăn chặn hành vi sai trái của con mình ngay nơi nó xảy ra. Các bậc cha mẹ người Nhật lại đợi đến những thời điểm riêng tư để bắt đầu trò chuyện. Tôi bắt đầu để ý và nhận thấy điều ấy ở khắp mọi nơi. Đó là các cuộc trò chuyện được diễn ra ở sau những cây cột trong nhà ga, ở rìa công viên, hay khi đứa trẻ bước vào xe ô tô của gia đình.

Trong khi tôi muốn tập trung vào việc ngăn chặn hành vi tại nơi nó xảy ra. Các bậc cha mẹ người Nhật dường như đợi đến giây phút riêng tư để trò chuyện.

Bên cạnh thể hiện sự tôn trọng với đứa trẻ, việc kỷ luật ở nơi riêng tư cũng giúp cha mẹ giữ được thể diện cho mình. Trong tiếng Nhật, kỷ luật là shitsuke - cũng được dịch gần nghĩa là rèn luyện kỷ luật hoặc nuôi dạy. Tôi thích nghĩ nó như là sự giáo dục. Các bậc cha mẹ chính là tấm gương để con cái học tập và làm theo. Trong trường hợp này, các cuộc trò chuyện ở không gian riêng tư có vẻ tốt hơn việc trách mắng đứa trẻ ngay chỗ đông người.

Trừng phạt hành vi, không trừng phạt trẻ

Tuy nhiên, việc rèn luyện kỷ luật không nên quá cực đoan. Một gia đình ở Nhật Bản đã làm các đầu báo trên thế giới xôn xao. Khi đứa con 7 tuổi của họ bị mất tích ở Hokkaido sau khi họ đuổi cậu bé ra khỏi xe để trừng phạt hành vi sai trái của cậu. Vài phút sau đó, khi họ quay trở lại thì cậu bé đã biến mất. May mắn là cậu bé đã được tìm thấy vài ngày sau đó. Các nhà tâm lý học trẻ em trên toàn thế giới đồng ý rằng, chỉ nên trừng phạt hành vi, chứ không phải đứa trẻ.

Trọng tâm của việc rèn luyện kỷ luật ở Nhật là dạy trẻ cách cư xử bằng cách lặp đi lặp lại việc làm mẫu các hành vi đúng mực và chỉ sửa lỗi một cách riêng tư.

Các học sinh tuân theo một lịch trình nghiêm ngặt, lặp đi lặp lại các bài hát, trò chơi giống nhau và các hành vi lịch sự như cất giày dép ngay ngắn và ngồi yên lặng cho đến khi nó trở thành thói quen.

Lời kết

Nhưng cuối cùng, tất cả chúng ta chỉ làm những gì có hiệu quả. Một buổi chiều nắng đẹp, qua một người bạn giúp phiên dịch, giáo viên tiếng Nhật của tôi nói nói rằng cô cũng đã gặp rắc rối với đứa trẻ của tôi ngay ngày hôm đó. Cô không biết phải giải thích với nó như thế nào bằng tiếng Anh, và nó đã nhầm những lời khuyên của cô như một trò chơi, bắt chước cô khi cô đang cố gắng khiển trách nó.

Cuối cùng, cô ấy nói với tôi, cô ấy chỉ quát vào mặt nó như cách tôi đã làm. Tôi hơi kinh ngạc và cũng cảm thấy hơi xấu hổ. "Cô đã quát như thế nào?" Tôi hỏi. (Và tôi cũng thường xuyên quát vào mặt con tôi khi có sự hiện diện của cô ấy ư? - Tôi tự hỏi).

Cô ấy chứng minh, nói lớn tên đứa trẻ một thái độ đầy cảnh báo. Không thể nhầm lẫn - chính xác như cách tôi làm khi sự kiên nhẫn của tôi cạn kiệt. “Nó hoạt động hoàn hảo” - cô ấy nói với tôi và cười lớn. [Hết]

Đọc thêm những bài viết từ tác giả: Tại đây

Bạn có thể tham khảo một số bài viết cùng chủ đề tại đây: Chuyên mục Dạy con kiểu Nhật